De Wit-Russische schrijver Sasja Filipenko ­verblijft sinds 2020 in ballingschap in West-Europa. Tot die tijd leefde hij in Sint-Petersburg, waar hij een satirisch programma maakte voor de onafhankelijke Russische tv-zender Doshd. Nadat hij zich kritisch had uitgelaten over de Wit-Russische president Loekasjenko, werd er een strafprocedure tegen hem gestart.

Het maakt zijn onlangs vertaalde roman Hetze uit 2016 profetisch. Daarin beschrijft ­Filipenko haarfijn hoe een journalist aangeschoten wild wordt en welke praktijken er ­worden ingezet om hem het zwijgen op te ­leggen. Dat alles speelt zich af in een land dat niet letterlijk benoemd wordt als het Rusland van Poetin, maar er wel alle kenmerken van heeft. De schrijver baseerde zich op persoon-lijke ­ervaringen en op die van collega's.

Door de complexe structuur van het boek duurt het wel even voor je kunt duiden wat er precies verteld wordt. Filipenko, die zich ooit klaarstoomde voor een carrière als professioneel cellist, bouwde zijn boek op als een sonate. Het begint met wat in het muzikale jargon een expositie heet, een lange uiteenzetting waarin uiteenlopende thema's, personages en sferen worden neergezet.

Cello

Eerst maken we kennis met het gezin van de Russische oligarch Volodja. Terwijl hij een ­patriottisch discours afsteekt in de media, ­leiden zij een luxeleventje aan de Côte d'Azur. Die ­hypocrisie wordt door journalist Anton Kwint aan de kaak gesteld. Intussen krijgt een jonge Russische cellist in Zwitserland onverwacht bezoek van zijn oudere broer Lev.

Tussendoor strooit Filipenko 'een paar akkoorden, waarvan de betekenis even verderop duidelijk zal worden'. Het betreft een showproces op tv waarin een man wordt veroordeeld voor het delen van een leeg Facebookbericht. Dat geldt als een belediging van de maatschappelijke orde. De kijkers thuis kunnen de strafmaat bepalen. Die 'akkoorden' blijken uit een dystopische roman van Anton Kwint te komen.

Al snel haalt de werkelijkheid Kwints fantasieën in. Op aansturen van Volodja wordt hij het doelwit van een mediahetze. De schimmige Lev blijkt het brein achter die campagne. Na een mislukte carrière als sportjournalist wordt hij door Volodja betaald om fake nieuws te verspreiden op sociale media.

Als een volleerde spindoctor doet Lev zijn strategie uit de doeken. Kwint moet niet geliquideerd worden. Hij moet gewoon zo getergd worden dat hij verkast naar dat Europa waar hij de mond vol van heeft, met zijn democratie en mensenrechten. Kwint krijgt nieuwe onderburen die hem dag en nacht met lawaai teisteren. Tegelijk worden de smerigste geruchten over hem verspreid, wat uiteindelijk zijn gezin aan het wankelen brengt.

Waar Filipenko in zijn debuut De ex-zoon nog een satirische toon hanteerde, hangt hij in Hetze een inktzwart beeld op van een bikkelharde samenleving. Daarin hebben de gopniks de overhand genomen, een Russische term voor marginale jongemannen die met geweld de straat terroriseren. Andersdenkenden hebben geen verweer. Daartussen zit een stille meerderheid die het te druk heeft met over­leven om te protesteren.

De roman illustreert een standpunt dat ­Filipenko onlangs nog scherper verwoordde in de Neue Zürcher Zeitung: het is naïef te denken dat het regime van Poetin van binnenuit kan worden bestreden.

Sasja Filipenko wordt op het Passa Porta Festival geïnterviewd in La Bellone op 25/3 om 18 uur. www.passaporta.be

Vertaald door Jan Lodewijk Eshuis, Meridiaan, 256 blz., € 21,99 (e-boek € 12,99).

Verberg tekst

Een literaire roman over macht, politiek en journalistiek. De idealistische journalist Anton Kwint neemt het op tegen de oligarch Volodja Slavin. Slavin heeft politieke ambities. Kwint onthult dat de zelfverklaarde patriot zijn fortuin in het buitenland heeft geparkeerd en dat zijn familie liever aan de Côte d’Azur verblijft dan in Rusland. Slavin geeft bevel om met Kwint af te rekenen. De hetze is begonnen. Het boek wisselt af tussen het perspectief van de journalist en dat van zijn achtervolgers. Met vaart geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep.Sasja Filipenko (Minsk, 1984) is een dissident en journalist uit Belarus, voormalig tv-presentator van een satirisch programma, scenarioschrijver en auteur van vijf romans. Zijn werk wordt in meerdere landen uitgegeven.