Ze is bijna 40 en volgens de statistieken zien haar eicellen eruit als verschrompelde druiven. Toch wil Julia haar kinderwens nog niet opbergen. Met haar man Chris, een bioloog die milieuovertredingen onderzoekt, heeft ze de grootstad verlaten. In een krakend oud huis in de provincie willen ze een duurzamer leven uitbouwen. De buren schudden vrolijk hun hoofd over die stadslui die bij weer en wind hun boodschappen met de fiets doen.

Astrid is de laatst overgebleven huisarts in de kleine gemeente. Ze wil met pensioen maar vindt niemand om haar praktijk over te nemen. De kinderen zijn uitgevlogen. Buren met wie ze lief en leed gedeeld heeft, zijn vertrokken. Haar man Andreas bromt op Twitter over het wereldgebeuren. De hoopvolle tijden waarin zij jong waren, lijken voorbij.

In Bij de buren , haar derde roman, zet de Duitse schrijfster Kristine Bilkau vanuit twee vrouwenlevens een verhaal op waarin ze maatschappelijke vraagstukken verbindt. ­Beide vrouwen hebben veel om gelukkig over te zijn, toch hangt onbehagen als een schaduw over hun leven. Astrid wordt achtervolgd door anonieme dreigbrieven van een on­tevreden patiënt. Julia maakt zich zorgen over haar buren die plots verdwenen zijn. Heeft er zich tussen die vier muren een gezinsdrama afgespeeld?

Achter die microverhalen schuilt een groter onbehagen. Het gemeenschapsleven in het dorp is weggedeemsterd. Winkelpanden staan leeg, verzuring neemt toe. De werkgroep stadsontwikkeling vindt geen antwoord op de problemen die ingegeven lijken door grotere mondiale bewegingen. Julia gaf zich van die zaken geen rekenschap toen ze er haar keramiekatelier opende. Lokale klandizie heeft ze niet nodig, haar opbrengsten komen uit de verkoop op haar Instagramkanaal.

Levensader en last

Dat kanaal is tegelijk een levensader en een last. Uren scrollt Julia langs verhalen van onbekende vrouwen. Ze etaleren het ideale bestaan dat ze zelf niet voor elkaar krijgt: in charmante landhuizen, met leuk uitgedoste kinderen en zelfgebakken brood op tafel. Ze doorziet de commerciële mechanismen, toch kan ze er geen afstand van nemen. Het motiveert haar tot slopende vruchtbaarheidsbehandelingen die altijd uitdraaien op een ­teleurstelling.

Terwijl Astrid beseft dat er niet alleen een vroeger is, ziet Julia in dat er meer mogelijkheden zijn dan het kerngezin. Met elk personage dat Bilkau introduceert, houdt ze een pleidooi om te leven voorbij het maatschappelijke ideaal. 'Ze zijn er al', ontdekt Julia, de mensen om zich heen die de eenzaamheid kunnen weg­nemen, 'en ze hoeft alleen maar te reageren'.

Net als in vorige romans blinkt Bilkau uit in het observeren van wat er onderhuids broeit bij de gegoede middenklasse. Alle aandacht gaat naar haar personages. Stilistische hoogstandjes komen er niet aan te pas. Complexe emoties vat ze in simpele metaforen. Het moederschap is voor Julia 'een gesloten deur'. Afkalvende vriendschappen voelen 'alsof ze samen met anderen op een trein is gestapt (…) maar de anderen zijn een voor een uitgestapt (…) en zij is tijdens de reis in slaap gevallen'. Een enkele keer wordt ze te na­drukkelijk, wanneer ze Julia's vruchtbaarheidsproblemen afzet tegen de berg plastic aan nutteloze zwangerschapstests.

Bij de buren zindert na als een ingetogen, ontroerende roman over existentiële vragen waar heel wat vrouwen tegenaan lopen. Of ze nu moeder zijn of niet.

Vertaald door Ymke van der Staay, Cossee, 288 blz., € 24,99 (e-boek € 14,99). Oorspr. titel: 'Nebenan'.

Verberg tekst

Het proza van de Duitse auteur Kristine Bilkau (1974) is sober, haar personages zijn heel doorsnee, hun belevenissen net zo gewoontjes (of net zo bijzonder) als die van ons allemaal - en toch weet ze de aandacht vast te houden.

Bilkaus derde roman Bij de buren, vorig jaar genomineerd voor de Deutsche Buchpreis, volgt de wederwaardigheden van twee vrouwen, dertiger Julia en zestiger Astrid. Hun enige overeenkomst lijkt aanvankelijk dat ze in dezelfde provincieplaats wonen, aan een kanaal in de buurt van Hamburg. Huisarts Astrid groeide er op, keramiste Julia woont er sinds kort, met vriend en hond. Idyllisch is het plattelandsbestaan trouwens allerminst. In het ooit levendige stadje wacht het enige warenhuis op sloop, het openluchtzwembad is al twee seizoenen gesloten, het jeugdcentrum met spaanplaten dichtgetimmerd. En niemand die de neergang tegenhoudt.

Bilkau gunt Astrid en Julia om en om een hoofdstuk. Behendig speelt ze daarbij met de lezersverwachting dat haar personages vast met elkaar te maken zullen krijgen. Ook voegt ze aan hun verhaallijnen thrillerachtige elementen toe, die de spanning er prettig in houden. Bij Astrid zijn dat anonieme brieven, vermoedelijk van een boze patiënt ('U gaat nog spijt krijgen van uw arrogantie, geloof me maar'), waardoor ze volkomen uit het lood slaat. Bij Julia haar getob over het verlaten ogende huis van de buren. Als voormalig grotestadsbewoner voelt ze zich 'ongemakkelijk' bij het idee zich met andermans leven te bemoeien. Toch besluit ze met een politieagent te praten, maar zijn standaardvragen kan ze al nauwelijks beantwoorden. 'Waarschijnlijk komt ze over als een overbezorgde dorpeling die tegelijkertijd geen idee heeft wat er eigenlijk om haar heen gebeurt.'

Hoe verschillend de twee vrouwen ook zijn, ze hebben gemeen dat ze zich allebei eenzaam voelen - ieder op eigen wijze, dat wel. Door een tactloze opmerking heeft Astrid haar buurvrouw, tevens hartsvriendin, van zich vervreemd. Ze mist hun dagelijkse contact deerlijk. Haar man is voornamelijk bezig om te wennen aan zijn nieuwe status als gepensioneerde, hun drie volwassen zoons wonen ver weg. Julia, sowieso nogal mensenschuw, hunkert hevig naar een baby. Voortdurend bezoekt ze fora van vrouwen die ook zwanger proberen te raken, accounts van supermoeders die niets liever doen dan hun gezinsgeluk etaleren. 'Ze verspilt alweer haar werktijd, ze moet ermee stoppen langs de foto's te scrollen, maar ze houdt van deze werelden, en ze doorziet ze, en houdt alsnog van ze, ze zijn geënsceneerd, maar zo echt geënsceneerd, wie wil zijn leven nou niet zo kunnen ensceneren?'

Al met al komt Julia beter uit de verf dan Astrid. Het sterkst zijn de hoofdstukken waarin Bilkau het onpeilbare verlangen van Julia naar een baby beschrijft. Haar vriend Chris, bioloog van beroep en druk in de weer met de plasticbestrijding, lijdt zacht gezegd heel wat minder onder hun kinderloosheid. Regelmatig laat hij doorschemeren dat ze zich maar bij de feiten moet neerleggen. Chris heeft makkelijk praten, denkt Julia bitter, 'als je nooit naar een familie hoefde te verlangen omdat je er te veel van had'. Als hij tijdens een nieuwe ivf-kuur ontdekt hoeveel medisch verpakkingsmateriaal ze dagelijks weggooit, reageert hij ontstemd. Zij voelt zich 'betrapt en schuldig'. Nog schrijnender: de behandelingen zijn duur en hun spaargeld is bijna op. Julia beseft dat ze straks zullen moeten kiezen tussen ivf of zonnepanelen op het dak, tussen 'voortplanting of klimaatbescherming'.

Dan, bijna aan het slot, schampen de levens van de twee hoofdpersonen elkaar toch nog even. Als Astrid bij haar bejaarde tante langsgaat, vertelt die dat de nieuwe, jonge overbuurvrouw voor haar het gras heeft gemaaid. En dat zij dezelfde is als de keramiste met dat leuke winkeltje in het centrum waar ze weleens wat heeft gekocht. Astrid is stomverbaasd. 'Sommige dingen', peinst ze, 'zijn blijkbaar helemaal vanzelf met elkaar verbonden zonder dat je daar iets voor hoeft te doen.' Waarna het verhaal net zo weinig spectaculair eindigt als het begon. Niet erg. Alsof het het leven zelf is.

★★★☆☆

Uit het Duits vertaald door Ymke van der Staay.  Cossee; 256 pagina's; € 14,99.

Verberg tekst

Een roman over identiteit en eenzaamheid. Het boek volgt twee vrouwen: Julia, eind dertig, die samen met haar man naar een dorp is verhuisd omdat de grote stad te duur en te druk werd, en de zestigjarige Astrid, die in hetzelfde dorp woont. Soms kruisen hun wegen elkaar; vaker cirkelen ze onopgemerkt om elkaar heen en doen hun best om hun teleurstellingen voor elkaar te verbergen en de moed erin te houden. In zachtaardige, invoelende stijl geschreven. Voor een brede tot literaire lezersgroep. Kristine Bilkau (Hamburg, 1974) is een Duitse schrijver en journalist. Ze schreef een klein aantal boeken. Haar werk werd in meerdere landen uitgegeven. 'Bij de buren' werd genomineerd voor de prestigieuze Deutsche Buchpreis 2022.